وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ
در «زبور» بعد از ذکر (تورات) نوشتیم: «بندگان شایستهام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!» .1
وارثان زمین
خداوند متعال به کتابهای انبیا اشاره دارد و میفرماید: در کتابهای پیامبران نوشتهایم که زمین را بندگان صالح به ارث میبرند. البته در این اختلاف شده که: آیا خداوند در همه کتابهای پیامبران به این آیه اشاره کرده است یا در بعضی از آنها؟ گروهی میگویند: مراد از «زبور» همان کتاب حضرت داوود«علیه السّلام» است و مراد از «ذکر» تورات حضرت موسی«علیه السّلام». برخی دیگر مراد از «ذکر» را قرآن کریم میدانند (البته با توجه به اینکه در خود قرآن کلمه، ذکر برای قرآن آمده است). در این صورت مراد از کلمه «بعد» در آیه، بعد بودن از جهت رتبه است، نه زمان.
کملة «ارض» وقتی به صورت مطلق و بدون قرینه میآید، همة کرة زمین را در بر میگیرد و مراد از «وراثتِ زمین» این است که سلطه بر منافع و استفاده از آنها از دیگران، به بندگان صالح منتقل شده و برکات زندگی نصیب ایشان و مختصّ آنان خواهد شد.
«وراثت زمین» طبق آیه شریفه به انسانهایی خواهد رسید که دارای دو صفت بسیار مهم باشند:
1. «عبد خدا»بوده و هیچ استقلالی برای خود قائل نیستند. همه وجودشان را برای خدا قرار دادهاند و مُهر عبودیت بر پیشانیشان میدرخشد. اینان به مرز ایمان و توحید واقعی رسیدهاند و همه چیز را در شعاع وجود او و برای او و به سوی او میبینند.
2. «صالح» و شایسته بوده و لیاقت بهرهبرداری را دارا هستند.
برخی بر این باورند که تفسیر آیه، مربوط به حضرت مهدی «علیه السّلام» است وحتی اگر در روایتی، به آن حضرت اشاره نشده بود، باز هم آیه حکومت او را مطرح میکند، زیرا:
1. قیام جهانی حضرت مهدی«علیه السّلام» یکی از امور مسلّم در معارف اسلامی است.
2. بیان خداوند در آیه، به صورت وعده است؛ یعنی، وعده داده که زمین در اختیار بندگان صالح قرار میگیرد. «کَتَبَ» در اصطلاح از امری حتمی و قطعی حکایت دارد. در مفردات راغب، آمده است:از حکم امضا شده واز اثبات، به کتابت تعبیر میشود شیء ابتدا به ذهن میآید و مورد خواست انسان قرار میگیرد، سپس به گفتوگو میگذارد و پس از تصویب و پذیرفتن، برای عملی شدن ثبت و مکتوب میشود.
3. کلمة «ارض» در آیه، سراسر کره زمین را شامل میشود و این فقط در زمان ظهور امام زمان (عجلاللهتعالیفرجه) تحقّق خواهد یافت.
4. «ارث بردن» یعنی اینکه وارث در نحوه استفاده از مال و همة منافع آن، اختیار کامل داشته باشد و چنین استفادهای از منافع زمین، تنها در زمان ظهور برای«بندگان صالح» فراهم است.
5. البته، عدهای دیگر این برداشت را نمیپذیرند؛ بلکه معتقدند: آیه عام است و در هر زمان امکان دارد عدهای از «بندگان صالح» خدا زمین را به «ارث» ببرند؛ هر چند محدودهای معین وکوچک از زمین را در اختیار داشته باشند و یا برقراری حکومت دینی، بتوانند از منافع شان بهره ببرند. با این همه، حکومت امام زمان«علیه السّلام» مصداق کامل و تمام این آیه شریفه است.
امام باقر«علیه السّلام» میفرماید:
«و قوله (وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکر) قال: اَلکُتُبُ کُلُّها ذِکر، (و أَنَّ الْأَرضَ یَرِثُها عِبادیَ الصّالِحون) قال: اَلْقائمُ«علیه السّلام» وَ اَصحابُه»؛2
مراد از کلمه «ذکر» در «وَ لَقَدْ کَتَبْنا...» همة کتابهای (پیامبران) است. و مراد از «اَنْ الارضَ...» قائم«علیه السّلام» و یاران او میباشد.
از روایت بالا استفاده میشود که این وعدة الهی در همة کتابهای آسمانی بیان شده است. با نگاهی کوتاه به زندگی و آرمانهای انسانها از آغاز تا کنون، به روشنی درمییابیم که یکی از بزرگترین آرزوها و خواستههای همه پیامبران و اولیاء و انسانهای طالب حق و آزاد اندیش، برپایی جامعه توحیدی و حکومت بر پایة فرمانهای آسمانی و عدالت گستر الهی است تا در پناه آن با دستیابی عادلانه و صحیح بر منافع و منابع موجود، انسانها به سعادت ممکن و بالندگی و رشد روز افزون و کسب درجات کمال در خور شأن خویش برسند. روشن است که این امید و آرزو زمانی محقق میگردد که حاکمی عادل، کاردان و توانا، در رأس آن قرار گیرد و خود را موظّف به انجام فرمانهای الهی بداند.اینک ما در عصری به سر میبریم که تنها و تنها این امید، از آخرین خورشید هدایت و امامت انتظار میرود، او که نامش درکلام پیامبر«صلّی الله علیه و آله و سلّم» و معصومین(علیهم السلام) و به حدّ «تواتر» و یقین بیان شده و جای تردید در این زمینه وجود ندارد.
*با توجه به ذیل آیه «وعد الله» از این آیه نیز وجود امام زنده حاضر استفاده میشود.
---
پی نوشت ها :
1.انبیاء(105).
2 .مجمع البیان، ج4، ذیل آیه
---
تبیان - امام مهدی علیه السلام در قرآن، مهدی یوسفیان